πληγή

η, ΝΜΑ, και δωρ. τ. τιλαγά, Α

1. το αποτέλεσμα τού πλήττω με οποιοδήποτε μέσο ή όργανο, ιδίως με όπλο, τραύμα (α. «πληγή από σφαίρα» β. «πληγή από αμβλύ όργανο» γ. «πληγαῑς ἀφορήτοις σου καταξανθέντος τοῡ σώματος ὅλου τε», Μηναί

δ. «πληγὰς ἐπιθέντες ἀφῆκαν ἡμιθανή», ΚΔ

ε. «καθάπερ ποιμένες κτήνη πληγῇ νέμοντες», Πλάτ.)

2. πλήγμα δυστυχίας, ατυχία, συμφορά

(α. «η αρρώστια τού παιδιού της είναι μεγάλη πληγή» β. «πληγὴν ὑπήνεγκεν ἡ πόλις», Αριστοτ.

γ. «ἐν μιᾷ πληγῇ κατέφθαρται ὄλβος», Αισχύλ.)

3. φρ. «οι δέκα πληγές [και αἱ δέκα πληγαί] τού Φαραώ ή τής Αιγύπτου»

i) η σειρά από τα δέκα δεινά που, σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, έστειλε ο Θεός στην Αίγυπτο για να εξαναγκάσει τον Φαραώ να απελευθερώσει τους Εβραίους

ii) αλλεπάλληλες συμφορές

νεοελλ.

1. λύση τής συνέχειας τού δέρματος που οφείλεται σε μόλυνση ή σε ασθένεια, έλκος

2. νοσηρή, δυσάρεστη κατάσταση (α. «η πληγή τής πορνείας» β. «η πληγή τών ναρκωτικών»)

3. φρ. α) «αναξέω [ή ξύνω] πληγές» — υπενθυμίζω δυσάρεστα γεγονότα

β) «έχει ανοιχτή πληγή» — βρίσκεται σε δυσάρεστη κατάσταση ή έχει πρόσφατη, οδυνηρή εμπειρία

γ) «είναι κρυφή πληγή» — είναι δόλιος άνθρωπος που κρύβει την κακία του

4) παροιμ. «αν δεν ξεσαμαρώσεις τον γάιδαρο, δεν βλέπεις τις πληγές του» — λέγεται για όσους υπομένουν τα βάσανά τους αγόγγυστα, αδιαμαρτύρητα

αρχ.

1. το ερέθισμα σε αισθητήριο όργανο («φωνὴν θῶμεν τὴν δι' ὤτων ὑπ' ἀέρος ἐγκεφάλου τε καὶ αἵματος μέχρι ψυχῆς πληγὴν διαδιδομένην», Πλάτ.)

2. χτύπος, παλμός τού σφυγμού

3. πάλη, σύγκρουση με ρόπαλα

3. φρ. α) «πληγαῑς ζημιοῡν [ή κολάζειν]» — επιβολή τιμωρίας με χτυπήματα ραβδιού ή μαστιγίου

β) «πληγῆς ἄρχω» — δίνω το χτύπημα πρώτος, αρχίζω τη διαμάχη

γ) «στέρνων πληγαί» — χτυπήματα θρήνου με τα χέρια στο στήθος

δ) «πατάσσω πληγήν» — αποκρούω το χτύπημα

ε) «πληγαὶ βιότου» — οι δυστυχίες τής ζωής

ζ) «πληγὴ θεοῡ» ή «πληγὴ Διός» — συμφορά σταλμένη από τον Δία, από τον θεό.

[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. ανάγεται στην απαθή βαθμίδα plā-g- τής ρίζας τού ρ. πλήσσω «χτυπώ» με ηχηρή ουρανική παρέκταση -γ- (βλ. και λ. πλήττω)].